Kibir; kendisini üstün görme, büyüklük demektir. Kur'ân'da ki anlamı; insanın kendisini başkalarından üstün olmadığı halde, diğerlerinden daha üstün görme hastalığıdır. Kibrin zıddı ise, alçak gönüllü manasına gelen tevazu'dur. İnsanlar arası münasebetler de insanları küçük görmek, kendini beğenmek, övmek, böbürlenmek o kimsedeki büyüklük kuruntusu'nun sergilenmesidir. Bu durum Cenâbı Allah ve kullar tarafından hiç de hoş karşılanmaz.
Kur'ân, kibirlenenlerin ilk temsilcisi olarak, şeytanların atası İblis'i gösteriyor. O, büyüklük kuruntusuna kapıldığı için, Cenâbı Allah'ın huzurundan kovulmuş ve isyankâr olmuştu. Kibirlenmenin ileri hallerinde o kimsenin Cenâbı Allah'a karşı Kur'ân ayetlerini inkârı, yalanlaması, ibadetten uzaklaşması v.s. gelir. Bu da maalesef büyüklük hastalığından kaynaklanmaktadır ki, insan için çok kötü bir netice ile sonuçlanır. Mutluluğa ve kurtuluşa götüren gönül penceresi mühürlenerek kapanır, dolayısıyle dünya sınavı da o kimse için kaybedilmiş olur.
ALLAH KİBİRLİLERİ SEVMEZ
16/23: ... Şüphesiz Allah, kibirlileri sevmez.
25/21: ... Onlar, kendi benliklerinde kibre kapılmışlar ve azgınlıkta çok ileri gitmişlerdir.
46/20: ... Yeryüzünde haksızlıkla büyüklük taslamanız ve yoldan çıkmanız karşılığında alçaltıcı bir azab göreceksiniz.
Allahü Teâlâ; kendini beğenen, öğünen, böbürlenen, insanlara tepeden bakan kibirlileri şüphesiz ki sevmez. Onlar, Cenâbı Hakk'ın lânetini hak etmişler, büyüklük taslamışlar, yoldan çıkmalarına karşılık da azab ile ceza görmeleri kaçınılmaz olmuştur.
KİBİRLENEREK YÜZÜNÜ ÇEVİRME
17/37: Yeryüzünde büyüklük taslayarak yürüme. Çünkü sen; ne yeri yarabilirsin, ne de boyca dağlara yetişebilirsin.
31/18: İnsanlardan kibirlenerek yüzünü çevirme, Yeryüzünde kasılarak yürüme. Çünkü Allah; kendini beğenmiş, övünüp duran kimseleri asla beğenmez.
Bütün varlıklar Cenâbı Allah'ın sonsuz isim manalarının karışık oluşarak yoğunlaşmasından meydana gelmiştir. İnsanların Cenâbı Allah'tan kaynaklanan bir yaratılış sebebi, bir oluş sırrı vardır. Onları küçük ve hor görerek kendi benliğini büyük görmek, ne kadar sakat ve yanlış bir düşüncedir. İnsanlar; yaratılış gerçeklerini anlayış içinde olmalı, sonsuz, büyük ve yüceliğe lâyık Mutlak Varlık'tan başkalarının, ancak O'nun tarafından bir gizli sebep ile yaratılmış olduğu hakikatini hiçbir zaman unutmamalıdır. İnsanlara; yukarıdan bakmak, hor görmek, alay etmek ile değil, ancak sevgi ve hoşgörü ile yaklaşılmalıdır.
KİBİRLENENLERİN İLK TEMSİLCİSİ
2/34: O zaman Biz meleklere: "Adem'e secde edin." demiştik, onlar derhal secde ettiler. Ancak İblis secde etmedi, yüz çevirdi, kibrine yediremedi, kâfirlerden oldu.
38/75-77: Allah buyurdu ki: " Ey İblis! Benim kudretimle yarattığıma secde etmemene ne mani oldu? Kibirlenmek mi istedin? Yoksa yücelerden mi oldun? " İblis dedi: " Ben, daha hayırlıyım. Beni ateşten, onu ise çamurdan yarattın. " Allah buyurdu. " Hadi çık oradan. Sen kovulmuş birisin. "
İblis; Cenâbı Allah'ı inkâr ettiği için değil, büyüklük kuruntusuna kapılarak itaatsizlik ettiği için huzurdan kovulmuş ve kâfirlerden olmuştu.
KİBİRLENEREK İBADETTEN UZAKLAŞANLAR
4/172: ... Her kim O'na ibadetten çekinir ve kibirlenirse, bilsin ki O, hepsini Kendi huzuruna toplayacaktır.
39/59: Ey İnsanoğlu! Ayetlerim sana gelmişti de onları yalanlamış, büyüklük taslamış ve inkârcılardan olmuştun!
40/60: ... Kibre saparak Bana ibadetten uzaklaşanlar, aşağılanmış bir halde cehenneme gireceklerdir.
Ayetlerden; insanlara hayatlarını bahşeden Allahü Teâlâ'ya ibadet etmekten alıkoyan sebebin, büyüklük hastalığı olan kibir ve gurura saplanmak olduğu anlaşılmaktadır. Oysa bazıları; " Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır. " atasözünün sırrına ulaşamamışlar, kendilerine hayat ve her türlü nimetleri veren Yüce Yaratıcı'larına karşı minnet ve şükran duyguları ile teşekkür, itaat ve ibadetin yerine getirilmesi olduğunu bilmek istememektedirler. Secde 32/15: " Bizim ayetlerimize o kimseler inanırlar ki, onlarla kendilerine öğüt verildiğinde, secdelere kapanırlar ve hiç kibirlenmeyerek Rablerini hamd ve tespih ederler. " Allahü Teâlâ'nın kimsenin ibadetine de ihtiyacı yoktur. Kulluk eden kendisi için etmiş olur. Herkes kazandığının karşılığını bulacaktır. Zümer 39/41: " Biz insanlar için sana (Hz. Muhammed), hak ile Kitab'ı indirdik. O halde, kim doğru yola gelirse kendi lehinedir, kim de saparsa kendi aleyhine olarak sapar. Sen onların üzerinde vekil değilsin. "
PEYGAMBERLERİN KİBİRLİLERE SAVAŞI
20/42-44: Sen (Hz.Mûsa) ve Kardeşin (Hz. Harûn) ayetlerimi götürün... Firâvuna gidin, çünkü o azdı. Ona yumuşak ve tatlı bir sözle hitap edin; belki öğüt alır, yahut ürperir.
23/45-46: Sonra Mûsa'yı ve kardeşi Harûn'u mucizelerimizle ve açık delillerle gönderdik. Firâvuna ve Kodamanlarına. Ancak onlar kibirlendiler, çünkü kendilerini büyük gören bir topluluktu.
71/7: (Hz. Nûh) Ben topluluğumu, af etmen için her davet ettiğimde, onlar parmaklarını kulaklarına tıkadılar, elbiselerine büründüler ve uzaklaşmakta ısrar ettiler, kibirlendikçe kibirlendiler.
Peygamberlerin de kendi topluluklarında bulunan, kibirli kimselerle savaşı çetin olmuştur. Onlar, kibir perdesi ile gerçekleri görememişler bir çoğu da eğri yollarında ısrar etmişlerdir. Muhakkak ki neticede insanlar, kazandıklarının karşılığını bulacaktır.
KİBİRLİ KALPLERE MÜHÜR
40/35: ... Allah, tüm zorba, kibirli kalpler üzerine işte böyle mühür basıyor.
7/146: Yeryüzünde haksız olarak büyüklük taslayanları, ayetlerimizi (anlamaktan) uzaklaştıracağım. Onlar hangi mucizeyi görseler ona inanmazlar. Doğruya varan yolu görseler, onu yol edinmezler. Ama azgınlık yolunu görseler onu yol edinirler... Onlar, ayetlerimizi yalanlamayı adet edinmişlerdir...
Kur'ân'da; inkâr etmeyi, ayetleri yalanlamayı, zulüm ve azgınlığı, kibirlenmeyi adet haline getirenler için kalbin mühürlenmesi ifadesi yer almaktadır. Cenâbı Allah; azgınlığı adet haline getiren, aşırı giden kullarından ümidini keserek onların kalbini mühürlemektedir. Bu işlem, insanın dünya'daki sınavı kaybetmesinin bir sonucudur. Artık o kul doğru yolu ne görebilir, ne anlayabilir ve ne de hissedebilir. Böylece haddi aşan kibrin esiri günahkârlar, kendilerine tayin edilmiş bir süreye kadar sapıklıklarına devam ederler. Onlar için alçaltıcı bir azab hazırlanmıştır. Zümer 39/60: " ... Kibirliler için cehennemde bir barınak mı yok. "
SERVETTEN ŞIMARIP AZANLAR